Do ukończenia 18 roku życia, dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską, która zgodnie z polskim prawem obejmuje uprawnienia oraz obowiązki, które przysługują rodzicom względem małoletniego. Od chwili urodzenia dziecka, do momentu ograniczenia władzy któremuś z rodziców przez sąd, przysługuje ona w takim samym zakresie obojgu.
Władza rodzicielska
Po przyjściu dziecka na świat, władza rodzicielska sprawowana jest zwykle przez oboje rodziców, jeżeli są pełnoletni i posiadają pełną zdolność do czynności prawnych. Uznanie ojcostwa w akcie urodzenia skutkuje pełną władzą rodzicielską, która przysługuje mężczyźnie. Jeśli dziecko pochodzi z pozamałżeńskiego związku, matka ma pełną władzę rodzicielską od dnia jego narodzin. Z kolei ojciec od momentu, w którym jego ojcostwo zostanie ustalone. Kiedy zostanie ono ustalone w drodze sądowej, wtedy również jemu przysługuje pełna władza rodzicielska.
Ograniczenie albo odebranie władzy rodzicielskiej
Zgodnie z polskim prawem, gdy rodzice po rozwodzie nie są w stanie dojść do porozumienia odnośnie opieki nad dzieckiem, jedno z nich może mieć ją ograniczoną albo odebraną. Jeśli małżonkowie w trakcie rozwodu wykazują chęć do zawarcia porozumienia rodzicielskiego, to sąd może orzec o pozostawieniu pełnej władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom. W trakcie zawierania takiego porozumienia, ustala się m.in. terminy i sposoby płatności, formę kontaktów z dzieckiem, itp.
Orzeczenie władzy rodzicielskiej przez sąd
Jeśli jednak rodzice pozostają w konflikcie, sąd może pozostawić pełnię władzy rodzicielskiej jednej stronie, ograniczając ją drugiej. W takim przypadku ustalany jest zakres praw i obowiązków obu stron. Jeśli sąd nie wyda zakazu widywania się oraz utrzymywania kontaktów jednemu z rodziców na podstawie przesłanek ustawowych, posiada on prawo do spotkań z dzieckiem, zabierania go poza miejsce zamieszkania czy kontaktów telefonicznych.
Czy dziecko zawsze zostaje z matką?
Ojcowie wnoszący wniosek o to, aby dziecko po rozwodzie zamieszkało z nimi, należą do rzadkości. W większości przypadków zgadzają się na to, aby dziecko zostało z matką. To nie oznacza jednak, że z góry pozbawieni są władzy rodzicielskiej. Podczas trwania sprawy rozwodowej, rodzice mogą podpisać porozumienie, aby razem decydować o przyszłości dziecka. Kwestie te dotyczą m.in. wyboru szkoły, zajęć pozalekcyjnych, wyjazdów zagranicznych czy opieki medycznej. Sąd orzeka również, w jakim stopniu każda ze stron ponosić będzie koszty utrzymania oraz wychowania dziecka.
Zanim podejmie decyzję, sąd ustala – zwykle z pomocą biegłych – z którym rodzicem dziecko ma silniejszą więź. Analizowane są relacje między dzieckiem a rodzicami oraz stopień zaufania, jakim się darzą. Sąd bierze pod uwagę, w jakim środowisku dziecko będzie przebywało, jaki poziom życia są w stanie zapewnić mu obie strony, jakie są ich możliwości finansowe oraz ile czasu są w stanie poświęcić na wychowanie. Ponieważ zwykle to kobiety pozostają w domu i zajmują się dziećmi, w przypadku sporu to one otrzymują opiekę nad nimi. W takim przypadku sąd zasądza od ojca alimenty oraz ustala terminy i formę spotkań. Przychylność polskich sądów do tego, aby powierzyć opiekę nad dzieckiem matce, przejawia się w szczególności w pierwszych kilkunastu miesiącach życia dziecka. Jest to stanowisko Sądu Najwyższego, który powołuje się na to, że matka w lepszy sposób jest w stanie zaspokoić potrzeby niemowlęcia.
Nie warto z góry zakładać przegranej
Ojcowie starający się o opiekę nad dzieckiem to nadal rzadkość. To także jest przyczyną, dla której w orzecznictwie polskim widoczna jest tendencja do przyznawania dzieci matce chyba, że wykazuje ona niechęć względem nich, zdiagnozowano u niej chorobę psychiczną albo ma problem z uzależnieniami. Bardzo często mężczyźni nie zabiegają o opiekę nad dziećmi uważając, że z góry są skazani na porażkę. Sąd bierze pod uwagę wiele czynników i jeżeli ojciec daje rękojmię sprawowania lepszej opieki nad pociechami, ma duże szanse na jej uzyskanie w drodze sądowej.
