Rozliczenie konkubinatu

Rozliczenie konkubinatu

W orzecznictwie sądowym konkubinatem określa się trwały, faktyczny, prawnie nieuregulowany związek pomiędzy kobietą i mężczyzną wspólnie ze sobą żyjących w nieformalny sposób. Mimo, a może właśnie z braku formalnej więzi pomiędzy partnerami sprawy o rozliczenie konkubinatu są znacznie trudniejsze niż podział majątku wspólnego. Nie mają do niego zastosowania przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego a artykuły Kodeksu cywilnego dotyczące bezpodstawnego wzbogacenia się. Przepisy te jednak stosujemy tylko wtedy, gdy nie ma żadnej innej podstawy prawnej do przywrócenia równowagi majątkowej. Dla przykładu podać tu możemy umowy darowizny lub pożyczki pomiędzy konkubentami.

Dla rozwiązania problemów z rozliczeniem konkubinatu zwolennicy zrównania związków małżeńskich z konkubinatem sugerują zamieszczenie w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym wzmianki, iż przepisy o podziale majątku małżonków stosuje się odpowiednio. Z drugiej strony przeważają głosy o ważnym społecznie statusie małżeństwa i jego konstytucyjnym znaczeniu. Prawo nie milczy jednak o konkubentach. Mogą oni wstąpić w stosunek najmu lokalu w razie śmierci najemcy oraz w ogół praw i obowiązków przysługujących mu z tego tytułu, jako osoba która pozostawała w faktycznym pożyciu z najemcą, pod warunkiem, że osoba ta zamieszkiwała z najemcą do chwili śmierci, nie zrzekła się swego prawa względem wynajmującego oraz jeśli w momencie śmierci najemcy nie miała tytułu prawnego do zajmowania innego lokalu mieszkalnego. Innym przykładem jest możliwość żądania renty po osobie zmarłej na skutek uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia przez osoby mu bliskie (a więc również przez konkubenta), jeżeli zmarły dobrowolnie i stale dostarczał tym osobom środków utrzymania, a przemawiają za tym zasady współżycia społecznego.

Orzecznictwo stoi na stanowisku, że żądania rozliczenia majątku byłego konkubenta muszą być zawsze precyzyjne wskazane i udokumentowane. W procesach o rozliczenie konkubinatu obowiązuje znacznie większy formalizm i zaangażowanie w postępowanie dowodowe stron. Zawsze rozliczenia poczynionych nakładów dokonuje się według cen majątku z chwili wyrokowania. Ale nie zostaną one zwrócone w całości. Sąd bierze pod uwagę zużycie i amortyzację w czasie konkubinatu.

Jako dowody może zostać zgłoszone wszystko co przyczyni się do poparcia naszej argumentacji, w szczególności zeznania świadków, dokumenty, w tym faktury, rachunki, opinie biegłych i rzeczoznawców majątkowych. Szczególne znaczenie w rozliczeniu konkubinatu, w którym pojawia się nieruchomość na którą zostały poczynione nakłady przez jednego z konkubentów nie będącego jej właścicielem jest opinia biegłego rzeczoznawcy. Niesie to za sobą konieczność złożenia zaliczki na poczet opinii ale w wielu przypadkach dowód ten jest konieczny.  Konkubent żądający rozliczenia winien on wykazać jakie środki finansowe zainwestował w budowę bądź remont nieruchomości.

Zasadą obowiązującą przy podziale zgromadzonego majątku konkubentów jest to, że kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.

Trudne do wykazania, aczkolwiek możliwe jest również uznanie za przysporzenie w majątku konkubenta  praca w domu – prowadzenie domu, wychowanie dzieci, traktowane jako umożliwienie drugiej stronie rozwijanie się zawodowo, zarabianie i powiększanie jego majątku kosztem partnera pozostającego w domu. W świetle prawa może to być rozpatrywane jako świadczenie pracy na rzecz partnera (względnie usług podlegających pod umowę zlecenia) lub jako bezpodstawne wzbogacenie po jednej ze stron.

Problemów można uniknąć zawierając tzw. umowę kohabitacyjną. Odpowiada ona pośrednio umowie majątkowej małżeńskiej i reguluje sprawy majątkowe konkubentów na zasadzie równości. Strony mogą określić co wchodzi do ich majątku osobistego a co będzie stanowiło majątek konkubinatu. Niestety bardzo rzadko zdarza się, że strony żyjące w konkubinacie decydują się na powyższą umowę, bowiem nie zdają sobie sprawy z trudności jakie mogą wystąpić po zakończeniu takiego związku. Rolą każdego prawnika jest uświadamianie społeczeństwa i pomoc w uniknięciu skomplikowanych procesów o podział majątku, czyli także doradzenie młodym nieformalnym parom zabezpieczenia ich interesów na przyszłość.

Jak wspomniano w poprzednich artykułach małżonkowie po rozwodzie mogą domagać się alimentów od drugiego małżonka. Niestety konkubenci są pozbawieni takiego zabezpieczenia na przyszłość. Może nie jest to związane z rozliczeniem konkubinatu ale można uznać to za istotne pod względem życiowym.

Sądem właściwym do rozpoznania sprawy o rozliczenie konkubinatu jest sąd rejonowy w składzie jednoosobowym.

Opłatę od pozwu wnosi się w wysokości 5 % wartości przedmiotu sporu.